Gif en schubben

De temperaturen lopen flink op. Het zonnetje schijnt en de natuur ontwaakt. Dit is voor mij toch wel de mooiste periode van het jaar. De tijd dat de reptielen weer tevoorschijn komen. Op waarneming.nl zag ik dat vorige week de eerste alweer gespot waren. Voor mij het teken om naar mijn vaste plekjes op de heide te gaan om een bijzonder dier te spotten. De adder (Vipera berus).

Door boswachter Alex Plantinga

De meeste mensen weten dit niet, maar adders hebben een apart winter en zomerverblijf. In het vroege voorjaar, rond eind februari, begin maart komen de mannetjes als eerst weer boven de grond. Ze moeten zo snel mogelijk hun lichaam opwarmen. Dit doen ze voor het voltooien van de spermatogenese. In het begin zoeken ze zonnige plekjes uit tussen begroeiing zoals bramen. Deze bieden bescherming tegen predatoren. Want ook al is de adder een giftig roofdier, zelf staan ze ook op de voedsellijst van veel diersoorten. In Nederland zijn het vooral de buizerds en blauwe reigers die de adders prederen. Ook van zwijnen, vossen, egels en zelfs de gladde slang is bekend dat de adder op hun menu staat. Het is dus ook belangrijk met het onderhouden van een heideterrein dat dit soort plekken beschermd worden of zelfs bevoordeeld. Vanaf half april wordt de zonperiode van de mannetjes afgerond met het vervellen. Hierna gaan ze opzoek naar de vrouwtjes. Ze volgen de geursporen van vrouwtjes en kunnen per dag wel enkele honderden meters afleggen.

De vrouwtjes die dus een aantal weken later uit hun winterverblijf tevoorschijn komen zijn gemiddeld groter dan de mannetjes. Vrouwtjes adders worden gemiddeld 58 centimeter terwijl de mannetjes gemiddeld 54 centimeter worden. De vrouwtjes hebben een tweejarige voortplantingscyclus en zijn eierlevendbarend. De vrouwtjes gaan eind augustus maar vooral in september richting de winterverblijven waar dan de jongen geboren worden. Afhankelijk van de grootte van de vrouwtjes worden er 4 tot 15 jongen geboren die tot wel 18 centimeter groot kunnen zijn. Ze vervellen meteen waarna ze in oktober in winterslaap gaan. Doordat ze de winterverblijven jaren achter elkaar gebruiken kan ik ze ieder jaar weer vrij gemakkelijk vinden.

Adder mannetjes zijn grijs tot grijsbeige van kleur terwijl de vrouwtjes beige tot roodbruin zijn. Beide hebben een zigzaggend zwarte streep op hun rug. Een ander kenmerk van de adder, wat ze onderscheid van andere slangen, is de verticale spleetpupillen. De overige slangen hebben ronde pupillen. Iedere adder is overigens individueel te herkennen aan het patroon dat ze op hun kop hebben zitten. Het zijn onwijs mooie en toch voor veel mensen enge dieren. Aan de hand van foto’s kwam ik erachter dat ik al jaren achter elkaar dezelfde adder tegenkom.

Tip

Als je ze zelf wilt spotten, heb ik hier een tip voor je: loop rustig. Ze voelen namelijk de trillingen van je stappen en zijn dan snel geneigd om even te verstoppen. Kijk een stukje vooruit in de bermen en dan vooral de hogere delen waarbij de zon op de zuidzijde staat in de gaten. Dit zijn ideale plekken voor een adder op lekker op te warmen en ze dus te spotten. Doe dit wel in de ochtend, dan heb je de meeste trefkans.

Adders zijn de enige giftige slangen soort in Nederland. Naast de adder komen op bepaalde plekken in Nederland nog de gladde slang en de ringslang voor. Adders tref je op relatief weinig plekken in het land aan. Zo zijn er twee grote gebieden waar ze voorkomen, namelijk de Veluwe en een groot gebied in Friesland en Drenthe. Het zijn de hogere zandgronden van Nederland. De structuur rijke vegetatie op overgangen van droog naar nat zijn de plekjes waar je de adders kunt vinden. Vaak op de zuidkant van een heuveltje. Adders kunnen met gemak maanden zonder eten. Wanneer ze wel eten staan er verschillende dieren op het menu. Zo worden in de nattere gebieden kikkers en salamanders gegeten terwijl er op in de drogere gebieden vooral kleine zoogdieren zoals muizen op het menu staan. Hier en daar pakt de adder wel eens eieren, een vogel of een hagedis maar dit vormt nooit het belangrijkste deel van het voedsel. De adder houdt bij een beet zelden zijn prooi vast. Hij bijt snel en wacht daarna tot zijn prooi het door het gif begeeft. Hierna volgt hij het geurspoor om zo bij zijn prooi te komen.

Wat te doen bij een beet

Ondanks dat de adder giftig is hoef je er niet bang voor te zijn. Ze zullen je niet zomaar bijten. Wanneer je de adder met rust laat kan hij lekker opwarmen in de zon en kun jij er van een afstand van genieten. Wanneer je de adder wel probeert te pakken zal hij zich verdedigen. Als je gebeten wordt zijn er een aantal dingen die je moet doen. Het is het zaak om 112 te bellen voor vervoer naar het ziekenhuis, ook wordt geadviseerd het gebeten lichaamsdeel zo laag mogelijk te houden en ringen of knellende banden van het gebeten lichaamsdeel te verwijderen. Er zijn ook dingen die je niet zou moeten doen zoals het gif er proberen uit te zuigen. Op https://www.ravon.nl/Helpdesk/adderbeten staat een duidelijke lijst met do’s en dont’s.

Nu is de mooie periode aangebroken waarin je naar buiten moet. Op zoek naar al het moois dat in de lente weer zichtbaar is!

Inschrijven voor de nieuwsbrief van EdeNieuws

Schrijf je in voor de nieuwsbrief van Ede.Nieuws.nl. Jouw vertrouwde bron voor het laatste landelijke nieuws en gebeurtenissen uit jouw regio.

Abonneren