Column burgemeester René Verhulst van Ede: Een gepasseerd station

Burgemeester René Verhulst

EDE - Kortgeleden was ik in Drenthe. En toen ik de omgeving bekeek zag ik dat Kamp Westerbork in de buurt was. Veel over gehoord en gelezen, maar nog nooit geweest. En dan ga je het Herinneringscentrum - Kamp Westerbork zoals het voluit heet uiteraard bezoeken.

Het originele huis van de kampcommandant, een SS’er stond er nog, het wordt onder een enorme glazen kap bewaard. Je ziet de film die hij speciaal door een Joodse cameraman heeft laten maken. Joodse mensen, jong en oud die bedrijvig door het kamp lopen en af en toe vrolijk zwaaien naar de camera (…). Er worden aardappelen geschild, tuinen onderhouden, zelfs toneel gespeeld. Mensen worden in gereedstaande wagons geduwd op weg naar het volgende kamp om daar te werken. Dat dachten ze althans. De meesten van de ruim 100.000 gingen regelrecht naar de gaskamers van vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor. Van de 107.000 mensen overleefden er slechts 5000.

Bovenstaande is nog algemene kennis, bij zo’n bezoek vallen je de gruwelijke details op. Zoals een kampbewoner, geen SS’er, die elke wagon op weg naar de dood zorgvuldig vergrendelt en wel een SS’er die met krijt in grote letters het aantal erop schrijft: 76 mensen erin gepropt. Vervolgens stonden de SS’ers keuvelend en rokend toe te kijken hoe de trein het kamp verliet. Er zijn 97 transporten geweest, alles zorgvuldig bijgehouden, een systematische vernietiging.

Of dat ‘detail’ van de kampcommandant. Hij kreeg in 1948 10 jaar gevangenisstraf, waarvan hij er 6 uitzat. Er was geen bewijs dat hij wist wat er met de gedeporteerden ging gebeuren. Hij overleed in 1982 en zei nooit spijt gehad te hebben van het gebeurde.

Wat ik ook niet wist was dat de Nederlandse regering in 1939 het kamp had gebouwd voor Joodse vluchtelingen die de dreiging van de Nazi’s al voelden. In 1942 kon de SS het zo in gebruik nemen. Men liet het door de Nederlandse politie bewaken.

Het bezoek spookt al dagenlang door mijn hoofd. Iedereen kweet zich zorgvuldig van zijn taak in Westerbork. Is dat wat mensen in zo’n situatie doen, al dan niet beseffend wat het lot gaat worden. Of verdring je dat, je gelooft dat het niet waar kan zijn, onafwendbaar, te onmenselijk. Wat ik wel weet is dat verzet veel te laat was. Een gepasseerd station, men rende op de afgrond af en de daders beweerden achteraf dat zij van niets wisten.

Ik raak het niet kwijt, blijf in stilte roepen dat een democratie, al ben je het oneens met elkaar, kunnen stemmen en vrijheid het hoogste goed zijn wat we hebben en altijd moet blijven. Dat station mag nooit gepasseerd worden.

Door René Verhulst Burgemeester van Ede