Volgens onderzoekers zijn honderdduizenden computers getroffen door de gijzelsoftware die bestanden op computers ontoegankelijk maakt (versleuteld). Zoals afgelopen week bij Q-park in Ede. Wij wilden er als redactie van Ede.nieuws.nl meer van weten en gingen met beveiligingsexpert Brenno de Winter in gesprek.
Pas na betaling van een bedrag van 300 dollar belooft de aanvaller de schade ongedaan te maken. Op basis van wat we nu weten kunnen we veel leren om de kans op dergelijke digitale virusuitbraken te verkleinen en de gevolgen te beperken.
Tussen de slachtoffers van de kwaadaardige software, met de onder andere de namen WannaCry of WannaCrypt, zitten in ieder geval Britse ziekenhuizen, de Deutsche Bahn, het Russische Ministerie van Binnenlandse Zaken, automobielbouwer Renault, Universiteiten, telecomproviders, vervoersbedrijf FedEx, de betaalautomaten QPark en veel particulieren. Het virus is inmiddels al door meerdere experts bekeken en daardoor zijn er veel technische details beschikbaar:
- De software werkt op het Windows-platform. Apple OS X en Linux zijn voor dit specifieke probleem niet gevoelig;
- De verspreiding gaatvolgens de Nederlandse overheid in eerste instantie via e-mail;
- Om te kunnen functioneren maakt WannaCry gebruik van een zwakheid in Windows. Dit probleem is op 14 maart 2017 door Microsoft in eenupdate Wie tijdig zijn Windows-computer heeft bijgewerkt is dan ook niet kwetsbaar voor dit specifieke probleem. Als gevolg van de massale uitbraak heeft Microsoft zelfs updates uitgebracht voor Windows XP, Windows 8 en Windows Server 2003. Deze besturingssystemen worden eigenlijk niet meer ondersteund door de softwaregigant;
- Er zijn meerdere gevallen van besmetting met de software waar de versleutelingssoftware niet heeft gewerkt. In die gevallen detecteerde antivirussoftware dat ook gedrag van programmatuur in de gaten houdt het afwijkende gedrag;
- De misbruikte zwakheid in het systeem en de technologie om er misbruik van te maken is ontwikkeld door de Amerikaanse NSA. Zij gebruiken de techniek naar alle waarschijnlijkheid om toegang tot bestanden van hun doelen te krijgen en een achterdeur op machines te plaatsen. De hackersgroep ‘The Shadow Brokers’ brachten die op 14 april 2017. De aanvallers gebruiken de techniek nu om bestanden te versleutelen en ze te gijzelen;
- De malware met de naam WannaCry is niet nieuw, omdat eerdere varianten al eerder slachtoffers maakte. Wat deze aanval anders is de omvang waarmee nu computers worden getroffen en dat daarbij opvallende organisaties worden getroffen;
- In de kwaadaardige software zit de mogelijkheid om het virus uit te schakelen. Een 22-jarige beveiligingsexpert, die twittert onder de naam@MalwareTechBlog, ontdekte dat de software zoekt naar een domeinnaam. Door dit domein te registreren stopt de uitbraak. Inmiddels zijn nieuwe varianten van dit virus niet op deze manier te stoppen;
Leren
Op basis van voorbeelden waar zaken misgaan kunnen we veel leren. De bekende details van WannaCrypt maken duidelijk dat hier al snel een aantal lessen te trekken zijn.
Maatregelen die dit incident hadden voorkomen en in de toekomst de kans op dit soort incidenten fors kleiner maken:
- Snel installeren van updates. WannaCrypt misbruikt een bekend lek, waarvoor Microsoft inmiddels een update heeft uitgebracht. Het updaten kunt u handmatig doen of Windows zo instellen dat dit automatisch gebeurt. Veel besmettingen – ook dit specifieke geval – zijn mogelijk dankzij het niet bijwerken van systemen. Het inbreken op computersystemen is vaak ook mogelijk door verouderde software. Een paar grote voorbeelden zijn bijvoorbeeld DigiNotar, KPN en het Groene Hart Ziekenhuis was verouderde software de oorzaak waarop de aanvaller binnen komt;
- Klik niet op links of bijlages die u niet volledig kunt vertrouwen. Dit virus in eerste instantie wordt verspreid via e-mail. Al jaren verspreiden virussen zich via e-mail. Ook bij grotere hacks zien we vaak dat de aanvaller via kwaadaardige software binnenkomt. De verspreiding vindt dan vaak plaats via e-mail door mensen te verleiden op een link te klikken of een bijlage te openen. Op deze manier kwam ook de volledige bedrijfsadministratie van het Italiaanse bedrijf Hacking Team op straat te liggen en kregen de aanvallers van de Democratische Partij in de VS toegang tot de mail van de campagne van Hillary Clinton;
Factoren die de gevolgen van deze aanval kleiner kunnen maken:
- Antivirus. Een infectie is niet altijd te voorkomen. Veel antivirus-paketten detecteerden de software niet toen het op het systeem kwam. De werking van de malware wordt door veel pakkettenwel Dat is nuttig. Daarom helpt antivirussoftware. Dat detecteert in een aantal gevallen de kwaadaardige software als het op de computer dreigt te komen. Daarnaast detecteren veel leveranciers ook afwijkend gedrag. Als de malware begint met schade te maken dan valt dát op dan stopt de software de werking;
- Goede backup. De criminelen kunnen geld voor ontcijferen van gegijzelde data vragen, omdat veel mensen en bedrijven niet beschikken over goede backups. Dan is de keuze: betalen en data krijgen of niet betalen en geen gegevens meer hebben. Met een goede reservekopie verdwijnt de kracht van de chantage;
- Politiek gericht op beveiliging. Het virus is afkomstig van een lek dat is ontdekt door de NSA. De Amerikaanse dienst zoekt – net als in andere landen gebeurt – actief naar zwakheden in systemen om te misbruiken in digitale oorlogsvoering of in opsporing. Een digitaal wapenarsenaal heeft als gevolg dat deze overheden een belangen hebben om deze lekken niet te laten liggen. Dit soort zwakheden komen vroeg of laat in handen van criminelen, zoals ook nu gebeurt. Een logische stap zou zijn om niet lekken te gebruiken om in te breken, maar ze te laten dichten door leveranciers en zo iedereen veiliger te maken. Dat is wel een politieke keuze om te maken;
- Niet alles hetzelfde systeem. Door te werken een enkele omgeving – in dit geval Microsoft Windows – betekent dat een uitbraak succesvol is door een hele organisatie. Wie kijkt naar een mix van verschillende systemen (bijvoorbeeld door kantoorfunctionaliteit te splitsen van andere functionaliteit) zorgt ervoor dat een virus niet automatisch succesvol is over de hele organisatie;
We kunnen veel stappen zetten om een herhaling van dit incident te voorkomen of de gevolgen te verminderen. Natuurlijk zijn er meer op basis van dit incident te identificeren. Wie begint de basis op orde te brengen, maakt de kansen kleiner om niet getroffen te worden.
Door Brenno de Winter beveiligingsexpert.
