In Beweging
Dames en heren, Welkom. Namens het college van burgemeester en wethouders mag ik u allereerst een gelukkig nieuwjaar wensen.
Afgelopen dinsdagnacht kwam er een einde aan de jaren 10. Een decennium werd afgesloten. En op wat voor manier hebben we dat in bepaalde delen van Ede gedaan? Ik val maar meteen met de deur in huis. Ik was niet bepaald gelukkig die avond. Vol verbazing, of misschien is afschuw wel een beter woord, heb ik zelf gezien hoe jongeren, en ik heb het echt over jongeren – denk aan de leeftijd tussen de 13 en 15 jaar – doelbewust ellende aan het maken waren. Hulpverleners bestookten met vuurwerk en eigendommen van anderen beschadigden. Een groep van ongeveer 70 jongeren verziekt het voor de rest in een nacht waarin kennelijk alles mag. Dit heeft niets meer met het vieren van oud en nieuw te maken. En eigenlijk is dit ook een oproep om ogen niet te sluiten voor het maatschappelijke probleem: ouders, weet wat je kind doet. 13 jarigen om 2.00 uur ‘s nachts op straat, zonder toezicht. Is dat normaal? Samen met de politie zetten we alles op alles om de jongeren die dit veroorzaakt hebben te achterhalen.
Dames en heren, het spijt me.. het is niet het ideale begin van een nieuwjaarsspeech, ik had het graag anders gedaan. Maar ik vind dat ik als burgemeester dit feit niet onbenoemd kan laten, voor mij een begin in mineur van 2020.
Maar goed, er is een nieuw decennium gestart. De jaren 20 zijn nu aan de beurt. Het klinkt voor mij, ik ben iemand uit de jaren 60 van de vórige eeuw, nog steeds een beetje onwerkelijk. De ‘twenties’ zijn in mijn gedachten namelijk nog gekoppeld aan de zogenaamde ‘roaring twenties’. Een zeer bewogen periode die zich kenmerkte door ongekende veranderingen op allerlei gebieden. En dan overpeins je zo gedurende de afgelopen dagen natuurlijk even of er ook een vergelijk zal zijn met die ‘roaring twenties’ van de vorige eeuw. En ik blijk daarin niet alleen te staan. Ik las namelijk afgelopen week een artikel in de Volkskrant en die keek ook vooruit: de ‘transition twenties’, zo doopten zij de komende jaren, ze komen eraan. Dames en heren, zie in deze term de parallel met de vorige eeuw.
Maar er zijn verschillen. Waar de ‘roaring twenties’ veelal draaide om glitter en groei (met de komst van goede arbeiderswoningen in de stijl van de ‘Amsterdamse School’ en bijvoorbeeld het begin van de Zuiderzeewerken) en om meer en groter (Amerika is een wereldmacht geworden). Zullen de twenties die eraan komen waarschijnlijk gaan draaien om minder. Minder verspilling, maar hopelijk ook minder vijandigheid, minder verschillen, minder polarisatie en strijd tussen meningen. We zijn in beweging. En ik hoop de beweging van minder naar beter.
Nederlanders hebben het nog nooit zo goed gehad als nu. En toch hebben we problemen om alles op rolletjes te laten lopen. Veel van de door ons bedachte systemen zijn aan het vastlopen. Het artikel in de Volkskrant nam voedsel als voorbeeld. En daar was ik, als burgemeester van een echte voedselgemeente natuurlijk wel blij mee. Dus..Neem voedsel. Uit onderzoek van een medisch tijdschrift blijkt dat ons voedselsysteem grote gebreken vertoont. Met als resultaat dat meer dan 2 miljard wereldbewoners overvoed zijn en 800 miljoen wereldbewoners ondervoed. Dit is niet alleen slecht voor de mensen, maar ook voor de aarde, want het leidt tot grote milieuproblemen. Om het tij te keren is een verduurzaming van het voedselsysteem nodig die in de landbouwgrond begint en via de boerenbedrijven de keukens binnenrolt. Maar hoe krijg je de mensen mee, wie neemt het voortouw? Wie staat aan het zogenaamde roer dat om moet? En het roer moet op heel veel terreinen om, daar ben ik van overtuigd..
In Ede zijn we ons al heel lang bewust van het belang van goede voeding. En daarmee wil ik niet pretenderen dat we de oplossing hebben voor het zojuist geschetste dilemma waar we wereldwijd voor staan. Maar over een paar jaar moeten we wereldwijd 9 miljard mensen voeden. En dat op een verantwoorde wijze. Wat zijn de mogelijkheden, wat is verantwoord en hoe dragen wij bij? En als Ede dragen wij bij! Naar onze mening zal het World Food Centre hierbij van waarde zijn. 2019 was een belangrijk jaar voor het World Food Center. Er zijn grote besluiten genomen en de plannen worden concreter. In 2023 is het de plek waar u heen wilt en eigenlijk moet om alles te leren over gezond en duurzaam voedsel.
Vrijheid
Dames en Heren, ik vind het prettig om in een nieuwjaarsspeech altijd wat hoogte of dieptepunten van het afgelopen jaar te markeren. En ik begin met een groot hoogtepunt. 2019 was het jaar van het herdenken van de bevrijding. Op 21 september jl. bij onze Airborne waren op de Ginkelse Heide 100.000 mensen getuige van 75 jaar vrijheid. Nog ettelijke honderdduizenden keken rechtstreeks mee bij de NOS.
De parachutisten sprongen, 75 jaar geleden, voor de vrijheid van ons. Nu zijn de landingen een mooi beeld. Een aansprekend maar soms ook een aangrijpend beeld. Maar toen… Op een paar foto’s die er zijn – ik zag ze in de Smederij – fietsen Nederlandse SS’ers op de betonbaan die nu N224 heet, ter hoogte van Op den Berg. Een paar uur later schoten ze vanaf de rand van de heide, ook daar is een foto van, de landende para’s van de 4e parachutisten brigade uit de lucht. Burgers die de Engelsen te hulp schoten werden in koelen bloede door het hoofd geschoten. Bij dit soort beelden denken wij aan de strijd tegen IS. Het gebeurde 75 jaar geleden hier een paar kilometer vandaan ook.
En verantwoordelijkheid.
“Nooit was er door zovelen zoveel verschuldigd geweest aan zo weinigen.” Dat zei Winston Churchill in augustus 1940 al en dat sloeg op de piloten in de Battle of Britain. Dat verschuldigd zijn, betekent ook verplicht zijn. Hoe gaan wij heden ten dage om met de vrijheid, waarvoor wij zwaar in het krijt staan. We zeggen dan op 4 mei bij het Mausoleum dat vrijheid niet vanzelfsprekend is en dat we moeten beseffen dat niet overal ter wereld je kan zeggen wat je wil, kinderen naar school kunnen of eten hebben. En dat er nog steeds gewapende conflicten zijn.
Maar gaan wij nu vandaag verantwoordelijk om met de vrijheid die we hebben? Denk eens aan de maatschappelijke problematiek van vandaag, bijvoorbeeld het stikstofprobleem. We kunnen allemaal zeggen wat we willen, we mogen protesteren, maar het lijkt zo onderhand dat de ene kant de andere kant uit een schuttersputje onder vuur neemt en de meeste bewoners en bedrijven in een weinig benijdenswaardig niemandsland verblijven. Retoriek van beide kanten. Of het nu over tractoren, de wolf, de veestapel, natuur of een houtvuur gaat. Men staat lijnrecht tegenover elkaar en als er al een oplossing dreigt dan zegt de ene kant dat er helemaal geen klimaatprobleem is en de andere kant wijst op groepen veroorzakers, met als gevolg dat die zich in hun bestaan bedreigd voelen en dat laten weten ook.
Als we niet oppassen dan worden generaties tegen elkaar opgezet. Zo van “de millennial kan nergens wonen omdat de vorige generatie het klimaat verpest heeft”.
Het begrip ‘in verbinding’, was hét begrip in veel politieke programma’s. Nou op dit punt zijn we het nadrukkelijk niet. Dat moet anders in 2020! We zijn in beweging. Laat in beweging, alsnog in verbinding worden.
Begint de oplossing in Ede of in de Foodvalley?
Volgens mij moeten de klimaatontkenners en – drammers maar eens in-verbinding in Foodgemeente Ede. We hebben hier alles voor ze: agrariërs, natuur en een grote bouwbehoefte. En ik denk dat het merendeel van onze bewoners hoort tot degenen die bezorgd zijn over het klimaat. Dat is verreweg de grootste groep, tussen ontkenners en drammers in. Mensen die een oplossing willen, geen conflicten, die vinden dat de discussie al veel te lang duurt.
Dames en heren, Ook in Ede viel het woord stikstof in 2019 een stuk vaker dan in 2018. Jammer eigenlijk, want als we met z’n allen eerder aan de slag waren gegaan, hadden we nu niet zo’n groot probleem. We laten als gemeente met veel natuur een duidelijk geluid horen: het herstel van biodiversiteit staat wat ons betreft op nummer één. Een verandering van mindset. Niet alles kan; zei de commissie Remkes. Maar let maar eens op: er kan nog steeds veel. Als het over bouwen gaat zetten we volop in op natuur-inclusief en klimaatneutraal bouwen. Wij kijken met de boeren naar de toekomst. Daarom is in Ede een landbouwvisie vastgesteld. En dat boeren al veel gedaan hebben is waar.
In Ede, meer in het bijzonder in Foodvalley, wordt namelijk al heel lang veel gedaan. Het woord stikstof vind je dan misschien weinig tot niet terug in politieke programma’s, maar hier is al jaren gewerkt aan vermindering van uitstoot met bijvoorbeeld luchtwassers in de stallen.
Dames en heren, We hebben hier dan misschien geen stadion met een boksring, om tot een vergelijk tussen meningen te komen, of te ‘entertainen’. Maar dat is ook niet nodig. Ik zou zeggen loop eens wat klompenpaden door bos, hei, weiland, langs boeren, dan zie je alles wat je nodig hebt en dan eindigen we bij het nieuwe Landmark naast de schaapskooi om te praten over oplossingen. Ik hoop dat het nederig stemt.
Sportief Ede
Iets anders..we zijn het afgelopen jaar ook letterlijk in beweging geweest. Het NK wielrennen was dit jaar in Ede. Wat een fantastisch festijn hebben we daar meegemaakt en wat kwam Ede prachtig in beeld.
Dankzij de inzet van tientallen actieve mountainbikers worden er mooie mountainbikeroutes door de Edese bossen aangelegd. Door de nieuwe routes wordt de kwetsbare natuur zoveel mogelijk met rust gelaten en het zorgt ervoor dat in de gebieden veel vormen van recreatief gebruik naast elkaar kan bestaan.
Iets ‘hoger over’ dachten het afgelopen jaar sportverenigingen, scholen, vrijwilligers, Sportservice, Sportforum en de gemeente samen na over de sportieve toekomst van Ede. Zij sloten gezamenlijk het sportakkoord af. We gaan met hen verder werken aan een goed sportklimaat. Sterke verenigingen in goede gebouwen en gezonde kinderen. Dat is waar we voor gaan.
Gezonde kinderen heeft onze prioriteit. Het spreekwoord luidt niet voor niets: de jeugd heeft de toekomst. Sporten, maar ook goed eten en bovenal een stabiele gezinssituatie zijn hierbij essentieel. Dit laatste is helaas niet voor iedereen weggelegd en daarom pleiten we er als gemeente voor om voldoende geld van het rijk te krijgen om onze jeugdzorg goed te regelen. Zodat ook de kinderen die extra ondersteuning en zorg nodig hebben dit kunnen krijgen.
Maar het zorgdomein was het afgelopen jaar, en ik vrees ook komend jaar, volop in beweging. We hebben met de gemeenteraad de leidende principes vastgesteld om de zorg in Ede beter en slimmer te organiseren. Uitgangspunt is dat er goede en betaalbare zorg beschikbaar is voor alle inwoners die dat nodig hebben. Dat is belangrijk.
Als ik terugkijk op 2019 kan ik zeggen dat er op het gebied van kunst en cultuur mooie stappen zijn gezet. Samen met Wageningen zijn we aangewezen als stedelijke cultuurregio. Dat heeft tot gevolg dat er vanuit het rijk extra geld beschikbaar komt om in Kunst en Cultuur te investeren. Maar ook zijn de eerste stappen gezet om te komen tot een culturele invulling van een deel van de Frisokazerne. En niet te vergeten al de culturele initiatieven die jaarlijks in onze gemeente worden georganiseerd. Mogelijk gemaakt door vele Edese vrijwilligers die zich daar ieder jaar weer vol vuur voor inzetten.
En daar noem ik een belangrijk punt van Ede. Echt iets om trots om te zijn. Het aantal vrijwilligers en de inzet die ze plegen. Ik zie het in de zorg, in de sport, in de cultuur, maar ook gewoon in de wijk. We kennen veel actieve inwoners die zich inzetten voor hun buren, hun wijk of een onderwerp dat hen aan het hart gaat. En dat is fijn, want als gemeentebestuur zijn wij ervan overtuigd dat Ede mooier wordt als inwoners en ondernemers invloed hebben op hun leefomgeving, maar ook op het gemeentelijk beleid. Dat vraagt wel om een andere manier van samenwerken tussen gemeente en inwoners. Daarom is het afgelopen jaar de Edese Participatieaanpak vastgesteld. De weg naar een besluit is minstens net zo nuttig als het eindresultaat.
Een mooi voorbeeld hiervan is de visie op het Landgoed Kernhem. Het voorbije jaar heeft een bont gezelschap van betrokkenen bij dit Landgoed met elkaar om tafel gezeten om samen een visie te maken voor de toekomst. We willen dit mooie stukje Ede graag nog een beetje mooier maken.
Dames en heren, het mag u duidelijke zijn In Ede kiezen we bewust. Dat doen we op het gebied van voeding, stikstof, sport maar vaak ook op het gebied van duurzaamheid. Een belangrijke stap richting Ede Energieneutraal in 2050 werd gezet met het vaststellen van de Wind en zonnewijzer. In 2020 gaan we aan de slag met grote zonnevelden.
Maar we protesteren ook bewust. De hele discussie rondom Lelystad speelt nog steeds. Waar ik in een voorgaand jaar riep: in Ede gaan we voor Hoogvliegers, geldt dat nog steeds. Niemand vindt het fijn een vliegtuig laag over zijn huis te krijgen.
Volgens mij mogen we met elkaar best de conclusie trekken dat het heel goed wonen en leven is in Ede. We werken daar hard aan. En we investeren. Ook in deze tijd waar naar geld soms gezocht worden. Ede moet aantrekkelijk blijven. Mede daarom zijn we ook al een aantal jaar aan de slag met ons centrum. De Grotestraat is vernieuwd, nieuwe verlichting van de Oude Kerk is geïnstalleerd – we hebben het net voor kerst tijdens het gezellige lichtfestival kunnen aanschouwen – en alle nieuwe bomen en groen in het centrum zijn geplaatst. Een mooie steun in de rug was de publieksprijs die Ede won voor de schoonste winkelgebied van Nederland. Trots op!
Hoge brede welvaart
En er zijn meer redenen om bij ons te zijn. Uit een onderzoek van de Universiteit Utrecht in juni 2019 naar 40 regio’s blijkt dat de Veluwe het goed doet qua welzijn. Een 6e plek door dat de woontevredenheid, gezondheid, sociale contacten, balans werk en privé en veiligheid hoog scoren.
Onderaan bungelen Amsterdam, Rijnmond, agglomeratie Den Haag en Flevoland. Arnhem-Nijmegen staat op de 30e plaats. Die lagere plaatsen hebben vooral te maken met een lage woontevredenheid, criminaliteit en fijnstof.
Ik denk wel eens, waarom heb je over ons zoveel aan te merken als het gaat om natuur en buitengebied. We mogen best trots zijn op wat we hier doen aan actuele problemen. Mensen vinden het fijn om zich hier te vestigen. En terecht!
Wie zich hier ook graag wilde vestigen en waar we minder blij mee waren afgelopen zomer was de eikenprocessierups. Hij voelde zich hier duidelijk thuis. Niet zo gek natuurlijk met 22.000 eikenbomen. Ruim een kwart bleek dit jaar besmet te zijn. We hebben als gemeente kritisch gekeken hoe wij afgelopen jaar hiermee zijn omgegaan en met name de informatievoorziening gaan we beter organiseren. We pakken het probleem op en worden inmiddels nationaal gezien als koploper om hoe wij het regelen.
Graag had ik hier vandaag goed nieuws willen melden over het station. De tekst die ik gehoopt had te zeggen was: ‘de bouw van het station gaat bijna beginnen’. Maar we hebben helaas vertraging opgelopen. Of zoals de NS het zelf zegt: ‘de nieuwbouw van het station start over enkele jaren’. Komend jaar hopen we een goede bouwer te vinden voor het intercitystation en daarbij voor een mooie verbinding tussen de Enkawijk en de Kazerneterreinen
Dames en heren, Ede is in beweging, dat zie je, dat merk je en dat voel je. En we kunnen er trots op zijn. Een aantal jaren geleden waren we de gelukkigste gemeente van Nederland. Ik denk dat aan dat gevoel de laatste jaren niet veel veranderd is bij u als inwoner. Ik moest eraan denken toen ik de kersttoespraak van onze koning hoorde, hij zei: “Geluk zit in onze verbondenheid naar anderen, laten we elkaar daarom niet loslaten. Laten we naar elkaar luisteren en begrip tonen. Met een luisterend oor, een uitgestoken hand of een arm om de schouder geven we elkaar het mooiste geschenk”. En ik sluit mij daar graag bij aan. Hier zijn wij ook goed in in Ede.
Namens het college van burgemeester en wethouders wens ik u een vrij, gezond en voorspoedig 2020
